Pomoc sanitarna w Płocku
Społeczna pomoc sanitarna, niesiona żołnierzom szczególnie w czasie wojen, posiada w Płocku bardzo piękną kartę. Z chwilą wybuchu wojny światowej, gdy we wrogich szeregach rosyjskich musiało walczyć tysiące Polaków, gdy huragan wojenny rozszalał się na ziemiach polskich, gdy przez rok prawie toczyły się krwawe zacięte walki na Mazowszu Płockim, dnia 20 września 1914 r. organizuje się w Płocku Podkomitet Pomocy Sanitarnej, związany organizacyjnie z Komitetem Sanitarnym, ogniskującym się przy Centralnym Towarzystwie Rolniczym.
Podkomitet Płocki skupił wokół siebie szereg poważniejszych przedstawicieli społeczeństwa polskiego, z wielką ofiarnością i poświęceniem pracuje w nim: doktor Aleksander Zaleski, Halina Rutska, Bajerowa. Popielawska ofiaruje pomieszczenie na szpital w Hotelu Warszawskim, doktor Żenczykowska ofiaruje narzędzia chirurgiczne; ofiarną służbę sanitarną pełnią: Wysocka, M. Brzozowska, H. Tatkiewiczówna, 0. Wolska, S. Gościcka, H. Tarnicka, St. Tarnowska, A. Starzyńska, J. Łukowska, E. Vincenti, A. Brudzyńska, W. Plocerówna, K. Przędzińska, Wąsowiczówna, Mossakowska, Szymańska, Liljentalówna i in.
Szereg tych nazwisk przewija się później w latach niepodległości w tak chlubnie zapisanych organizacjach, jak Służba Narodowa Kobiet, Czerw. Krzyż, Komitet Obr. Lwowa itd.
Podkomitet Płocki zorganizował na początku swej działalności kursy sanitarne, które ukończyło około 100 osób, założono szpital, przez który przesunęło się w najgorętszych okresach walk około 900 rannych, a gdy walki toczyły się pod Płockiem, praca w szpitalu wrzała gorączkowo dzień i noc.
Oprócz szpitala w Płocku założono sześć punktów opatrunkowych: w Sierpcu, Bielsku, Drobinie, Bodzanowie, Staroźrebach i Wyszogrodzie, gdzie wydatną pomoc i współpracę okazało okoliczne obywatelstwo. Szpital w Płocku pod naczelnym kierownictwem dr. Zaleskiego był czynny przeszło przez rok, do października 1915r. Do chwili uzyskania niepodległości, działalność Podkomitetu była zawieszona, lecz po 11 listopada 1918r. postanowiono, by działalność pomocy sanitarnej dla tworzącej się armii polskiej wznowić.
Równocześnie z ramienia Sanitariusza Polskiego, organizacji powstaje w Małopolsce w czasie wojny światowej, dr. Frankowski organizuje oddział w Płocku. Usiłowania Podkomitetu (dr. Zaleski) i "Sanitariusza" zbiegły się i na wspólnym posiedzeniu, odbytym w Magistracie dn. 16.11-1919r. Na wniosek ówczesnego prezydenta miasta, dr. A. Macieszy, postanowiono założyć w Płocku oddział Polskiego Czerwonego Krzyża.
Zebranie organizacyjne, które zagaił dr. A. Zaleski, przewodniczył sędzia Rokitnicki, odbyło się dnia 8 marca 1919 r. Po ożywionej dyskusji, w której brali udział H. Rutska, mecenas Mayzner i inni, płocki oddział Czerwonego Krzyża został zawiązany. Wybrano zarząd, który ukonstytuował się w dn. 14.III-1919r. w składzie następującym: ks. prał. Lasocki (przewodniczący), dr. Wł. Frankowski (w.-prez.), p. Brzozowska (skarbu.), Mączewskl (sekr.) oraz p.p.: Rościszewska, Wagnerowa, Tatkiewiczowa, Świecka, R. Borszewski, Kujawski, Nieniewski, dr. Zaleski i dr. Le Brun.
W Płocku prowadziły wówczas wytężoną pracę takie organizacje jak Komitet Obrońców Lwowa, Służba Narodowa Kobiet Polskich; zorganizowany w Płocku 4 pułk ułanów walczył już na froncie. Pod Lwów wychodziły z Płocka oddziały ochotnicze. Z organizacjami tymi ściśle współpracował płocki Czerwony Krzyż, którego wiele członkiń i członków było i w tych organizacjach.
W początkach istnienia wysłano dla walczącego płockiego 4 pułku ułanów całą kompletnie urządzoną sanitarkę (punkt opatrunkowy) z zaprzęgiem lekarstwami i służbą sanitarną. Później na czele Czerwonego Krzyża staje Zbigniew Zaniewski, lekarz weterynarii, następnie inż. Główczewski, dr. A. Zaleski, R. Borszewski, który był już wiceprezesem, a stanowisko prezesa pełnił potem do 1926 r.
Szczególnie wytężona praca przypada na lata 1919 - 1922 r. W akcji zbiórkowej i pomocy sanitarnej przy szpitalu w Płocku, w czasie najazdu bolszewickiego oddają wielkie usługi alumni Seminarium Duchownego z ks. dyr. dr. Cz. Kaczmarkiem na czele.
W przełomowym okresie, gdy młode Państwo Polskie walczyło o ugruntowanie swego bytu, gdy całe społeczeństwo brało udział w tej wytężonej pracy i w orężnym czynie bezpośrednio lub pośrednio, w organizacji młodej armii, w niesieniu jej pomocy materialnej, sanitarnej i moralnej, zespoliła się wówczas ściśle działalność Komitetu Obrony Lwowa, Służby Narodowej Kobiet, Czerwonego Krzyża, Komitet Obrony Państwa i t. p.
W pracach tych oprócz wymienionych zapisywały się chlubnie: p. M. Rościszewska komendantka Służby Narodowej Kobiet, H. Rutska, Wagnerowa, Gundlachowa, N. Gierzyńska, Malewska, Lendzionowa, J. Kisielewska, M. Machclůska, L. Mersonowa, Śmieciuszewska, Landsberg, Grodzka, H. Kuhlmanówna, H. i W. Dąbrowskie, Supniewska, Mrożewska, Gościcka, Żenczykowska, Mielęcka, trzy siostry Mijakowskie, Mossakowska, Dr-wa Beczkowiczowa, Wąsowiczówna, Sojkowska, Niemirowska, Strupczewska, Danterówna, St. Majewska, J. Humięcka, Korewicka i inne.
W czasie najazdu bolszewickiego duże zasługi położyła w zaopatrywaniu obrońców Płocka, cicha, gorliwa pracowniczka społeczna, dr. M. Macieszyna. Po najeździć bolszewickim Czerwony Krzyż niesie pomoc powracającym jeńcom, opiekuje się wracającymi z powstania Górnośląskiego żołnierzami przy pomocy Polsko-Amerykańskiego Komitetu, w którym pracowała p.p. Lied, Stelnis i ich tłumaczki p. p. pułk. Grabowska i Kochanowska; organizuje czynne do 1924 roku kompletne ambulatorium dla dzieci i organizuje odżywianie dzieci. W tej dziedzinie największe zasługi położył prezes Polsko-Amerykańskiego Komitetu, ks. prałat St. Figielski.
Komitet działał, do 1925 r., w skład zarządu jego, oprócz ks. prał. Figielskiego wchodzili pp. Ksawery Cygański, W. Różański, dr, Mazowiecki, dr. Kosmaciński, Zawadzki, M. Alberg, A. Krześniak, J. Tołpychowa. Oddziały Czerwonego Krzyża wśród młodzieży szkół średnich tworzy i prowadził ks. prof. Artke, odznaczony za swoją gorliwą pracę na terenie P.C.K. kilku wysokimi odznaczeniami czerwonokrzyskiemi.
